SPOR KULÜPLERİ VE SPOR FEDERASYONLARI KANUNU İLE YAPILAN YENİ DÜZENLEMELER

Uzun süredir merakla beklenen Spor Kulüpleri ve Spor Federasyonları Kanunu Teklifi, 30.03.2022 tarihinde Meclisten geçerek yasalaştı. Buna göre; spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerinde; hesap verilebilirlik, denetlenebilirlik ve şeffaflık yönünden düzenlemelere gidilecek. Spor kulüpleri, dernek statüsünden çıkarılacak ve spor anonim şirketi vasfı kazanacak.

Yeni düzenleme ile spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri için 'denk bütçe' sistemi getirilecek. Spor kulübü ve spor anonim şirketi başkan ve yönetim kurulu üyeleri ile yöneticileri mevzuat, tüzük ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kasıt veya ihmalle ihlal ettikleri takdirde kulüp, şirket, pay sahipleri ve alacaklılara karşı verdikleri zararlardan müteselsilen sorumlu olacaklar.

1. SPOR KULÜPLERİ AÇISINDAN MEVCUT DURUM NEDİR? KANUN İLE NE GİBİ DEĞİŞİKLİKLER YAPILMAKTADIR?

Mevcut durumda spor kulüpleri dernek veya anonim şirketi olarak kurulmak suretiyle tüzel kişilik kazanmaktadır.

Dernek olarak kurulan spor kulüpleri; önce İçişleri Bakanlığı tarafından tescil edilip sonrasında spor faaliyetleriyle ilgili Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından tescil edilmekte ve çifte tescil esası uygulanmaktadır. Bu dernekler bakımından denetim, kontrol, tutulan kayıt, defter ve belgelerin kanun, tüzük, dernekler kanunu, dernek tüzüğüne uygun olup olmadığı esaslı olarak İçişleri Bakanlığı vasıtasıyla mülki amirliklerce denetlenmektedir.

Anonim şirketler olarak kurulan spor kulüplerinde ise; Türk Ticaret Kanunu hükümleri caridir. Şayet halka açık bir anonim şirket varsa Sermaye Piyasası Kanunu mevzuatı söz konusudur.

Dernek olarak kurulan spor kulüpleri, profesyonel şubelerini anonim şirketlere devredebilmektedir. Söz gelimi Galatasaray Spor Kulübü Derneği, halka açık olan Galatasaray Sportif A.Ş.’nin yaklaşık olarak %60 hissesine sahiptir. Geri kalan %40 hisse ise halka açık şekildedir.

Dernek yönetim kurulu üyeleri, tüzük hükümleri uyarınca genel kurul tarafından seçimle belirlenir. Hakeza, anonim şirketlerin yönetim kurulları ise hissedarların katıldığı genel kurulda belirlenir. Yine, halka açık mahiyette olmayan, hissedarlarının tamamı gerçek kişi olan anonim şirketler de söz konusudur.

Yeni düzenleme ile birlikte spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri şeklinde iki tüzel kişilik kurulmaktadır. Spor kulüpleri, Gençlik ve Spor Bakanlığı’na tescil ile tüzel kişilik kazanırlar. Spor kulüplerinin öncelikle dernek olarak kurulma mecburiyeti ortadan kaldırılmaktadır. Bu surette, çift kayıt ve tescil sistemi ortadan kaldırılmaktadır. Yani spor kulüpleri bakanlık ve spor federasyonlarının faaliyetine katılmak amacıyla Gençlik ve Spor Bakanlığı’na tescilini yaptıran özel hukuk tüzel kişileridir.

Spor anonim şirketleri ise bir spor kulübünün bağlı ortaklığı veya iştiraki olarak veya spor kulübünden bağımsız şekilde Türk Ticaret Kanunu’na göre kurulan ve spor faaliyetlerinde bulunmak amacıyla bakanlığa tescilini yaptıran anonim şirket olarak nitelendirilmektedir. Spor anonim şirketleri halka açık da olabilir. Bu halde Sermaye Piyasası Kanunu mevzuatına tabidirler. Spor kulübü ve spor anonim şirketleri bakımından tuttukları defter, kayıt, belgelerin kanuna, tüzüğe ve hukuka uygunluğu ve mali denetimleri, Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından yapılır.

2. SPOR KULÜPLERİ, KANUN YÜRÜRLÜĞE GİRDİKTEN İTİBAREN 1 YIL İÇİNDE TÜZÜKLERİNİ UYGUN HALE GETİRMEK ZORUNDADIR.

Spor kulüplerinin üst kuruluşları, bu kanun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç 1 yıl içinde tüzükleriyle idari ve mali yapılarını bu kanun hükümlerine uygun hale getirmek durumundadırlar. Bu süre içinde uygunluk sağlayamayanlara 6 ay kadar ek süre verilir. Buna rağmen uygunluğu sağlanamayanların bakanlık nezdindeki tescilleri iptal edilir. Yine, bu kanun yürürlüğe girdiği tarihten önce kurulan ve spor alanında faaliyet gösteren anonim şirketler, kanunun yürürlük tarihten itibaren en geç 1 yıl içinde, kanunda kendileri için öngörülen yükümlülükleri yerine getirerek spor anonim şirket haline gelirler. Bu süre içinde uygunluk sağlayamayanlara 6 aya kadar ek süre verilir. Bu süre sonunda yükümlülüklerini yerine getirmeyen anonim şirketler, spor faaliyetlerine katılamaz.

3. KULÜPLERE NASIL ÜYE OLUNACAK?

Yeni düzenlemeye göre, fiil ehliyetine sahip herkes spor kulüplerine üye olma hakkına sahiptir. Üyelik başvurusu yazılı yapılır ve kulüp yönetim kurulunca 30 gün içinde karara bağlanır. Sonuç, başvuru sahibine yazılı olarak bildirilir. Spor kulüplerinin tüzüklerinde üyeliği hukuka aykırı şekilde sınırlayacak hükümlere yer verilemez. Üyelik başvurusu, tüzükte gösterilen sebepler dışında ancak haklı sebeple reddedilebilir.

4. YÖNETİM KURULU ÜYELİĞİ İÇİN ARANAN ŞARTLAR NELER?

Spor kulüplerinin zorunlu organları genel kurul, yönetim kurulu ve denetim kuruludur. Bunun dışında tüzükte gösterilen ihtiyari organlar da söz konusu olabilmektedir. Spor kulüpleri genel kurulunca yapılan seçimi izleyen 30 gün içinde yönetim kurulu, denetim kurulu ve varsa spor kulübünün diğer organlarına seçilen asil ve yedek üyelerine ilişkin bilgi ve buna ilişkin dayanak, belgeleri Gençlik ve Spor Bakanlığı’na bildirmekle yükümlüdür. Kasten işlenen bir suçtan dolayı 1 yıl ve daha fazla süreli hapis cezasına veya affa uğramış olsa bile Anayasal düzen ve bu düzenin işleyişine karşı suçlar, devlet güvenliğine karşı suçlar, zimmet, irtikap, rüşvet, dolandırıcılık, sahtecilik gibi yüz kızartıcı suçlardan mahkum olanlar spor kulübü ve spor anonim şirketi yönetim, denetim, disiplin ve ihtiyari kurul üyelikleri görevlerini ifa edemezler. Spor federasyonlarının disiplin ve tahkim kurulları tarafından ya da spor federasyonlarının bağlı olduğu uluslararası kuruluşlar tarafından son 5 yıl içinde 1 defada 1 yıl veya toplam 2 yıl hak mahrumiyeti cezası almış olanlar spor kulübü, spor anonim şirketinde yönetim, denetim, disiplin ve diğer kurul üyelikleri yapamazlar. Bu kurullarda görev alamazlar.

5. YENİ DÜZENLEMEYE GÖRE SPOR KULÜPLERİ VE SPOR ANONİM ŞİRKETLERİNİN GELİR VE GİDERLERİ NELERDİR?

Yeni kanuna göre spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerinin gelirleri üye aidatları, sponsorluk gelirleri, sporcu transferlerinden alınan ücretler, sporcu yetiştirme tazminatları, sporcu eğitim kurs vb. ücretler, faaliyetlere katılım bedelleri, müsabaka hasılatları, yayın gelirleri, sahibi veya ortağı olduğu şirketlerle işletmelerden elde edilen gelirler, toplantı vb. faaliyetlere ilişkin gelirler, reklam gelirleri, kira gelirleri, spor müsabakalarında ya da bahis ve şans oyunlarında elde edilen isim hakkı gelirleri, bağış ve yardımlar, spor dışı faaliyetlere ait gelirler, finansman gelirleri, öz sermaye katkıları, diğer benzeri gelirler; giderler ise satış ve malzeme giderleri, mağaza giderleri, sporculara ve diğer personele yapılan ödemeler, sporcu transferleri giderleri, faaliyete katılım ve müsabaka giderleri, kiralama ve finansal kiralama giderleri, idari giderler, varlıkların kullanım haklarından kaynaklanan amortisman giderleri, spor dışı faaliyetlere ait giderler, finansman giderleri ve kar payı dağıtımları, gençlik geliştirme faaliyetlerine yapılan giderler ve alt yapı giderleri, sosyal sorumluluk faaliyetleri kapsamında yapılan giderler ve diğer benzeri giderlerdir.

6. KULÜPLERİN ÇOK SAYIDAKİ SORUNUNUN EN ÖNEMLİSİ MALİ VE İKTİSADİ SORUNLARDIR.

Türkiye’de faaliyet gösteren spor kulüplerinin hukuki, finansal, idari ve yönetsel birçok sorunu bulunmakla birlikte bunlar içindeki en önemli sorun “mali ve iktisadi” sorunlardır. Mali sorunların sebebi, yeterli gelir elde edilememesi, gider ve harcamaların kontrol edilememesi, bu nedenle oluşan net dönem zararları ve bunun sonucunda oluşan ve sürekli tekrarlanan bütçe açıklarıdır. Bu açıklar, yüksek maliyetli borçlanma yoluyla finanse edilerek, kulüpleri giderek büyüyen ve varlıklarını yok eden bir borç batağına sürüklemiştir.

7. GÜNÜMÜZDE KULÜPLER TEKNİK İFLAS DURUMUNDA

Özellikle dört büyük kulübün mali tablolarına net bir şekilde yansıyan bu durum, bu kulüplerin borç varlıklarının öz sermayelerini yok etmesine ve yıllar boyu biriken ve artan net dönem zararları nedeniyle teknik iflas durumunda olmasına neden olmaktadır. Nitekim, UEFA tarafından mali fair play (financial fair play) olarak ortaya konan standart ve kriterler borç ve zarar batağındaki kulüplerin sağlıklı bir mali yapıya kavuşmasına dair zorunluluk teşkil etmektedir.

8. BU KANUNA GÖRE SPOR KULÜPLERİ VE SPOR ANONİM ŞİRKETLERİNİN BÜTÇE VE HARCAMA İLKELERİ NELERDİR?

Bu kanunun kalbi spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerinin bütçe ve harcama ilkelerinin düzenlendiği 20. maddedir. Buna göre,

1. TEMLİK VE DEVRE İLİŞKİN SINIRLAMALAR

1. Bir önceki hesap dönemindeki brüt gelirin en fazla yüzde 25'i temlik edilebilecek.

Bu kanuna göre spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri genel kurul kararı gerekmeksizin bir önceki hesap döneminde gerçekleşen brüt gelirin en fazla %25’ini temlik edebilecektir. Spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri nitelikli genel kurul kararı ile yönetim kurulunun görev süresi ile sınırlı olmak kaydı ile herhangi bir temlik sınırlaması bulunmamaktadır. Üye sayısı 10.000’den az olan spor kulüplerinde en az üye tam sayısının salt çoğunluğu, üye sayısı 10.000’den fazla olan spor kulüplerinde üyelerin, spor anonim şirketlerinde ise sermayenin en az 3’te 1’ini oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin katılacağı genel kurulda spor kulüplerinde toplantıya katılanların en az 4’te 3’ü, spor anonim şirketlerinde ise toplantıya katılan pay sahiplerinin veya temsilcilerinin sahip oldukları sermayenin en az 4’te 3’ünü oluşturan payların sahiplerinin veya temsilcilerinin olumlu oyu ile ancak %25’i aşan temlik söz konusu olabilecektir.

2. Görev süresinin bitiminden sonraki devir ve temlik için genel kurul kararı gerekiyor.

Yine, mevcut yönetim kurulunun olağan görev süresinin bitiminden sonra doğacak ya da vadesi gelecek gelir ve alacakların devir ve temlikinde de aynı nitelikli genel kurul kararına ihtiyaç vardır. Fakat, bu genel kurul kararı ile dahi yönetim kurulunun görev süresinin dolmasından sonraki gelir ve alacakların ancak bir önceki hesap döneminde gerçekleşen brüt gelirin %50 oranına kadar olan kısım temlik edilebilecek ve bu oranı aşan miktar ise hiçbir şekilde temlik edilemeyecektir.

Yani, spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerinin yönetim kurulları, mevcut yönetim kurulunun olağan görev süresi boyunca elde edilecek gelir ve alacaklardan, bir önceki hesap döneminde gerçekleşen brüt gelirin %25’ine tekabül eden kısmı devir ve temlik edebilecek. Mevcut yönetim kurulu olağan görev süresi içerisindeki %75’lik bakiye gelir ve alacağını ise nitelikli genel kurul kararı ile devir ve temlik edebilecek. Hakeza, yönetim kurulunun görev süresinin dolmasından sonraki gelir ve alacakların ise ancak %50 oranına kadar olan kısmı nitelikli genel kurul kararı ile temlik ve devir edilebilecektir.

2. BORÇLANMAYLA İLGİLİ SINIRLAMALAR

1. Gelirin en fazla yüzde 10’u kadar borçlanılacak. yüzde 10’un üzerinde borçlanmada kararı genel kurul verecek.

Bu kanun teklifi ile spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri önceki yıl brüt gelirlerinin en fazla %10’una kadar borçlanabilir. Bu oranın üzerindeki borçlanmalar ise genel kurulun nitelikli çoğunlukla vereceği karar ile söz konusu olabilecektir. Buradaki nitelikli çoğunluk spor kulüpleri bakımından üye tam sayısının en az 3’te 2’sinin olumlu oyu ile kabul edilebilecek ek bütçe ile yapılabilir. Spor anonim şirketleri bakımından ise halka açık anonim şirketleri için sermayenin çoğunu oluşturan pay sahiplerinin olumlu oyu, halka açık olmayan diğer spor anonim şirketleri için ise sermayenin en az 3’te 2’sini oluşturan pay sahiplerinin olumlu oyu ile söz konusu olabilecektir. Ancak ek bütçe ile yapılacak borçlanma önceki yıl brüt gelirlerinin %50’sinden fazla olamaz. Önceki yıl bütçelerindeki brüt gelirleri giderlerinden fazla olan spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri ise takip eden yıl bu fıkradaki sınırlamaların üzerinde söz konusu brüt gelir fazlası kadar ilave borçlanma yapabilir. Buradaki amaç yönetim kurullarının görev sürelerini aşacak şekilde sağlıksız borçlanmalarının önüne geçmektir.

3. HAK VE ALACAKLARIN DEVREDİLEMEYECEĞİ KİŞİLER, BORÇ, REHİN, KEFALET, İPOTEK VEYA TEMİNAT YASAĞI VE YÖNETİM KURULU ÜYELERİNDEN ALINAN BORÇLARIN DURUMU

Spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri yönetim kurulu üyelerine, bunların eşleri ve 3. dereceye kadar hısımlarına, çalışanlarına, %5 ve üzeri pay sahiplerine ve yönetim kurulu üyelerinin %5 ve daha fazla pay sahibi olduğu şirketlere hak ve alacaklarını devredemez. Spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri yönetim kurulu üyelerine, bunların eşleri ve 3. dereceye kadar hısımlarına ve spor anonim şirketleri üzerinde Türk Ticaret Kanunu 195. maddesi anlamında doğrudan ya da dolaylı hakimiyeti bulunan kişilere borç veremez veya bu kişiler lehine rehin, kefalet, ipotek veya diğer bir teminat sağlayamaz. Sorumluluk yüklenemez ve bunların borçlarını devralamaz.

Spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerinin yönetim kurulu üyelerinden, bunların eşlerinden ve 3. dereceye kadar hısımlarından ve spor anonim şirketlerinin üzerlerinde Türk Ticaret Kanunu 195. maddesi anlamında doğrudan veya dolaylı hakimiyeti bulunan kişilerden aldıkları borçlar da %10 nitelikli genel kurul kararı ile %50 şeklindeki yukarıdaki sınırlamalara tabidir.

4. ÖDEME VE TAHSİLATLARIN DURUMU

Vergi Usul Kanunu’nda yer alan hükümlere paralel olarak spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerince yapılacak 7.000 TL’nin üzerindeki ödeme ve tahsilatların bankalar ve finansal kuruluşlar veya posta ve telgraf şirketi anonim şirketi aracılığıyla yapılması zorunluluğu getirilmiş ve böylece bu kanun teklifiyle bunların haksız bir şekilde zarara uğratılmalarının önüne geçilmek istenmiştir.

9. MEVCUT BORÇLAR NE OLACAK?

Brüt gelirleri 500.000 TL’den fazla olan spor kulüpleri ve spor anonim şirketleri bu kanun yürürlüğe girdiği tarihten önce imzaladıkları finansal yapılandırma sözleşmeleri kapsamındaki borçlar dahil doğmuş ve doğacak her tür borcunu bu kanun yürürlüğü girdiği tarihten itibaren 3 ay içinde yeminli mali müşavir aracılığı ile Gençlik ve Spor Bakanlığı’na bildirir. Bildirilen bu borçlar yukarıda saymış olduğumuz sınırlamalara kanun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 10 yıl süre ile tabi değildir. Bildirim tarihinden itibaren bu borçların işleyecek faiz, cezai şart, tazminat ve benzeri her türlü ferileri yukarıda belirtilen düzenleme ve sınırlamalara tabiidir.

10. SPOR KULÜBÜ VE SPOR ANONİM ŞİRKETLERİNİN YUKARIDA YER ALAN YÜKÜMLÜLÜKLERE AYKIRI DAVRANMASI HALİNDE KARŞILAŞABİLECEKLERİ CEZA VE YAPTIRIMLAR İLE SORUMLULUKLARI NASIL DÜZENLENMİŞTİR?

Spor kulübü ve spor anonim şirketi başkan ve yönetim kurulu üyelerinin buradaki sorumluluklarını ceza hukuku ve özel hukuk olarak temelde ikiye ayırabiliriz.

Ceza hukuku bağlamında spor kulübü ve spor anonim şirketi başkan ve yönetim kurulu üyelerinin yukarıdaki düzenleme ve sınırlamalara aykırı fiilleri halinde 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılacağı yeni kanunun 47. maddesinde düzenlenmiştir.

Özel hukuk bağlamında ise başkan ve yönetim kurulu üyelerinin sorumluluğu iki temelde değerlendirilir. Birincisi, spor kulübü ve spor anonim şirketi başkan ve yönetim kurulu üyeleri ile yöneticileri mevzuat, tüzük ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerini kasten veya ihmalen ihlal ederlerse kulüp, şirket, pay sahibi ve alacaklılara karşı verdikleri zararlardan müteselsilen sorumludur. Yani kanun, tüzük ve esas sözleşmeden doğan yükümlülüklerin ihlalinde spor kulübü başkan ve yönetim kurulu üyelerinin tazminat sorumluluğundan bahsedebilmek için kast veya ihmalleri aranır.

İkinci temeldeki sorumluluk ise çok daha ağır olup tabiri caizse kusursuz sorumluluğa benzer bir düzenleme yapılmıştır. Buna göre, spor kulübü ve spor anonim şirketi başkan, yönetim kurulu üyeleri ile yöneticilerinin yukarıdaki düzenleme ve sınırlamalara aykırı davranmaları halinde sorumlu olmaları için kast veya ihmal aranmaz ve zararın doğmasını engellemek için gerekli özeni gösterdiğini ispat etmedikçe sorumluluğu devam eder. Bu durumda spor kulübü, spor anonim şirketi, pay sahipleri ve bunların alacaklıları, spor kulübü ve spor anonim şirketini hükümlendirdiği tutar için sorumluları doğrudan takip edebilir. Yani bu halde yönetim kurulu başkanı ve yönetim kurulu üyeleri bu tutarlar için şahsi mal varlıklarıyla doğrudan sorumludur.

11. YENİ DÜZENLEMEDE YER ALAN DENK BÜTÇEDE KULÜPLERİN VERGİ VE SİGORTA BORÇLARINA İLİŞKİN DÜZENLEMELER NELERDİR?

Yeni düzenlemeye göre spor kulüpleri, spor anonim şirketleri bütçelerinde gelir ve gider denkliğini sağlamak zorundadırlar. (Yani denk bütçeyi tutturmak zorundadırlar.) Aynı zamanda spor kulüpleri ve spor anonim şirketlerinin ilgili spor dalında sporculara, kulüplere, spor anonim şirketlerine kamu kurumlarına vergi, sigorta vb. kamu hukukundan kaynaklanan vadesi gelmiş borcunun bulunmaması esastır. Denk bütçe şartları, bütçeyi oluşturan gelir ve giderler ile bunların nitelikleri, bütçeye dahil edilmeyecek giderler, emsal fiyatlar üzerinden gelir gider tablosuna dahil edilecek gelir ve giderler, denk bütçeden muaf olacak kulüp ve spor anonim şirketleri, kademeli bir şekilde kabul edilebilecek zarar miktarı, bu kapsamda uygulanacak disiplin cezaları ve denk bütçeye ilişkin diğer esaslar, uluslararası spor kuruluşlarının düzenlemeleri göz önüne alınmak suretiyle ve bu kanunda belirtilen bütçe ve harcama ilkelerine aykırı olmamak kaydıyla ilgili spor federasyonu tarafından talimatla belirlenir. Denk bütçenin tutturulamaması halinde spor kulübü ve spor anonim şirketi başkan ve yönetim kurulu üyelerinin bu mevzuattan kaynaklanan yükümlülüğünü kasten veya ihmalen ihlal etmesi halinde kulüp şirket pay sahipleri ve alacaklılara karşı verdikleri zararlardan müteselsilen sorumludur.

12. BU KANUNA GÖRE MENAJERLİK HİZMETİ İLE İLGİLİ YER ALAN ÖNEMLİ DÜZENLEMELER NELERDİR?

Bu kanunla futbolcular ve spor kulüpleri ile spor anonim şirketleri profesyonel futbolcu sözleşmeleri veya transfer müzakereleri yürütmek için futbol menajerlerinin hizmetlerinden yararlanabilir. Futbolcu ile imzalanacak menajerlik sözleşmesi noterde düzenlenme şeklinde yapılması zorunludur. Futbolcu adına hareket eden menajerin ücreti futbolcunun yıllık taban brüt geliri üzerinden hesaplanır. Söz konusu brüt gelirin hesabında taşınır ve taşınmaz mal, taşınmazların karşılıksız kullandırılması ya da mülkiyetlerin nakli gibi diğer kazanımlar ile başarı primleri veya bonus ya da imtiyaz gibi garanti edilmemiş olan menfaatler dikkate alınmaz. Menajere verilecek ücret en fazla sözleşme süresince futbolcuya ödenecek brüt gelirin 2 milyon Türk Lirasından az olması durumunda bu ücretin %10’nuna kadar, brüt gelirin 2 milyon Türk lirasından fazla olması durumunda ise bu ücretin %5 ine kadar kararlaştırılabilir.